1. Khởi đầu từ một vụ việc gây sốc: Thuốc trị hen suyễn bị làm giả liên tục
Ngày 22/7, cộng đồng y tế và người dân cả nước hoang mang trước thông tin do Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) công bố: Thêm một lô thuốc Theophyllin extended-release tablet 100mg – thuốc trị hen suyễn bị phát hiện là hàng giả. Kết quả kiểm nghiệm từ Trung tâm Kiểm nghiệm tỉnh Đồng Nai cho thấy: chất lượng dược chất chỉ đạt 19,71% so với hàm lượng ghi trên nhãn, độ hòa tan không đảm bảo yêu cầu.
- Ghi nhãn "Theophylline extended-Release tablets 100 mg", số lô 05089, sản xuất bởi "Pharmacy Laboratories Plus (Warszawa)"
- Thiếu thông tin về số đăng ký lưu hành, giấy phép nhập khẩu và cơ sở nhập khẩu
- Bao bì sơ sài, thiếu các đặc điểm nhận diện chống giả theo quy định
Việc thuốc giả liên tiếp xuất hiện cho thấy xu hướng ngày càng phức tạp, tinh vi trong sản xuất – buôn bán thuốc giả tại Việt Nam.
2. Chuỗi phát hiện kéo dài – Không chỉ riêng một loại thuốc
Đây không phải là lần đầu Cục Quản lý Dược cảnh báo về thuốc Theophyllin giả. Cuối tháng 5, một lô Theophylline Extended Release Tablets 200mg (số lô 21127) cũng bị phát hiện với hàm lượng hoạt chất chỉ đạt 6,3%. Cả hai lô đều có chung đặc điểm về bao bì, nhà sản xuất, cùng sự thiếu vắng các thông tin pháp lý bắt buộc.
Câu hỏi lớn: Bao nhiêu bệnh nhân đã và đang sử dụng các loại thuốc giả này mà không hề hay biết? Bao nhiêu người đã bị ảnh hưởng tới sức khỏe, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng?
Thống kê: Theo WHO (2022), mỗi năm ước tính có 10% lượng thuốc lưu hành tại các quốc gia đang phát triển là thuốc giả. Việt Nam vẫn là thị trường mục tiêu của các đường dây buôn lậu thuốc giả do thị trường rộng lớn, nhu cầu sử dụng thuốc cao, nhận thức cộng đồng về truy xuất nguồn gốc còn thấp, hệ thống phân phối chưa số hóa đồng bộ.
3. Thuốc giả: Nguy cơ thực sự cho sức khỏe cộng đồng
Mỗi lô thuốc giả được phát hiện chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Có thể còn hàng trăm, hàng nghìn sản phẩm khác chưa được phát hiện.
- Nguy cơ không được điều trị: Hàm lượng dược chất thấp khiến bệnh nhân không nhận được hiệu quả điều trị, có thể dẫn đến biến chứng nặng, tử vong.
- Tạo ra kháng thuốc, tăng chi phí điều trị: Sử dụng thuốc không đạt chuẩn là nguyên nhân khiến tỷ lệ kháng thuốc tăng cao.
- Suy giảm niềm tin xã hội: Người bệnh mất lòng tin vào hệ thống phân phối dược phẩm và hệ thống y tế.
4. Hệ lụy pháp lý: Sản xuất, buôn bán thuốc giả là tội ác nghiêm trọng
Luật Dược quy định rõ: Sản xuất, kinh doanh, buôn bán thuốc giả là hành vi bị nghiêm cấm và có thể bị xử lý hình sự, với khung hình phạt lên tới tù chung thân, thậm chí tử hình nếu gây hậu quả nghiêm trọng.
- Đường dây sản xuất, buôn bán thuốc tân dược giả quy mô lớn tại Thanh Hóa bị triệt phá giữa tháng 4, với 14 người bị bắt giữ
- Bộ Y tế yêu cầu điều tra, xử lý lô thuốc dạ dày giả nhãn hiệu NEXIUM 40 mg Enterik Kapli Pellet Tablet (Esomeprazol) không đạt chất lượng
Những vụ việc này nhấn mạnh sự cấp thiết của các giải pháp truy xuất nguồn gốc hiệu quả, minh bạch, ứng dụng công nghệ hiện đại.
5. Người dân cần làm gì trước vấn nạn thuốc giả?
Khuyến nghị của Cục Quản lý Dược:
- Không mua, không sử dụng các sản phẩm thuốc Theophyllin extended-release tablet (100mg và 200mg) không rõ nguồn gốc, không có số đăng ký lưu hành
- Khi phát hiện hoặc nghi ngờ sản phẩm giả, phải thông báo cho cơ quan y tế hoặc chức năng
- Chủ động kiểm tra, yêu cầu hóa đơn, giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ sản phẩm tại nhà thuốc
Góc nhìn của nhà thống kê: Phần lớn các trường hợp sử dụng thuốc giả đều bắt nguồn từ việc mua hàng không có hóa đơn, không kiểm tra thông tin sản phẩm, chỉ quan tâm tới giá rẻ, thiếu kỹ năng tra cứu, xác thực sản phẩm bằng công cụ số hóa.
6. Giải pháp công nghệ: Truy xuất nguồn gốc bằng mã QR Code – Cần thực hiện ngay lập tức
Truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng mã QR code đã là tiêu chuẩn bắt buộc tại nhiều nước phát triển. Việt Nam cũng đã bắt đầu triển khai, đặc biệt trong thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm. Tuy nhiên, tỷ lệ áp dụng còn thấp.
- Truy xuất nguồn gốc nhanh chóng: Quét mã QR trên bao bì sản phẩm để kiểm tra nguồn gốc, lô sản xuất, số đăng ký lưu hành, nhà phân phối, và các thông tin liên quan.
- Chống giả hiệu quả: Mỗi mã QR là duy nhất cho từng sản phẩm, được quản lý trên hệ thống số hóa tập trung.
- Cập nhật cảnh báo tự động: Khi phát hiện lô sản phẩm giả, cảnh báo sẽ hiển thị cho tất cả người dùng khi quét mã.
- Xây dựng văn hóa tiêu dùng hiện đại, chủ động.
Nền tảng tạo mã QR code cho dược phẩm: https://qrcode.aivncorp.com
Giao diện đơn giản, dễ dùng, có thể tự tạo mã QR với thông tin tùy biến cho từng lô sản phẩm, hỗ trợ doanh nghiệp số hóa quá trình kiểm soát, truy xuất nguồn gốc nhanh chóng, tiết kiệm chi phí. Mã QR tích hợp các trường thông tin thiết yếu như: tên thuốc, số lô, ngày sản xuất, hạn sử dụng, nhà phân phối, liên kết tới chứng nhận lưu hành, hình ảnh, cảnh báo hoặc hướng dẫn sử dụng.
Trải nghiệm thử: Tạo mã QR trên qrcode.aivncorp.com chỉ mất khoảng 1 phút, khi quét, toàn bộ thông tin truy xuất hiện ra đầy đủ, có thể kiểm chứng và xác thực dễ dàng.
Quy trình đề xuất cho doanh nghiệp, nhà thuốc:
- Đăng ký tài khoản, xác thực đơn vị sản xuất/phân phối
- Tạo mã QR cho từng lô thuốc, lưu thông tin trên hệ thống
- In và dán mã QR lên từng hộp sản phẩm, bao bì
- Tuyên truyền hướng dẫn người tiêu dùng quét QR trước khi sử dụng
- Cập nhật trạng thái sản phẩm, nếu phát hiện vi phạm hoặc hàng giả, cập nhật ngay trên hệ thống để cảnh báo cộng đồng
7. Xây dựng văn hóa số hóa trong phòng chống thuốc giả
Giá trị của “nhận diện số hóa” bằng mã QR: Nếu mỗi sản phẩm thuốc đều gắn mã QR truy xuất nguồn gốc – giống như một “giấy thông hành” điện tử, khả năng kiểm soát hàng giả sẽ gia tăng đột biến.
- Người tiêu dùng chỉ cần quét mã là biết ngay sản phẩm có phải là hàng chính hãng hay không
- Cơ quan quản lý có công cụ theo dõi, thống kê, cảnh báo sớm trên diện rộng
- Các vụ việc phát hiện thuốc giả sẽ nhanh chóng được cập nhật, chia sẻ cảnh báo tới toàn xã hội
Hành động nhỏ - Hiệu quả lớn: Người tiêu dùng cần chủ động quét mã QR trước khi sử dụng bất cứ loại thuốc nào. Nhà thuốc, doanh nghiệp sản xuất – phân phối dược phẩm cần coi việc gắn mã QR là một phần không thể thiếu trong quy trình kiểm soát chất lượng.
8. Kết luận – Từ góc nhìn của một nhà thống kê
Giải pháp công nghệ, cụ thể là truy xuất nguồn gốc bằng QR code, không còn là xu hướng tương lai mà cần trở thành hành động hiện tại.
- Người tiêu dùng cần mạnh dạn phản ánh, cảnh báo, xác thực sản phẩm bằng QR code trước khi mua/bán/sử dụng
- Doanh nghiệp cần chủ động triển khai hệ thống mã QR để bảo vệ thương hiệu và trách nhiệm cộng đồng
- Cơ quan chức năng cần đẩy mạnh phổ cập, xây dựng nền tảng số hóa thống nhất và minh bạch, liên thông dữ liệu kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc sản phẩm trên phạm vi toàn quốc
Hãy bắt đầu từ chính bạn – mỗi người dân, doanh nghiệp, cơ quan quản lý. Hành động ngày hôm nay sẽ quyết định sức khỏe của cả cộng đồng ngày mai. Quét mã QR – chỉ mất 5 giây nhưng có thể cứu cả một mạng người!