Tiếng chuông video call của Zalo réo rắt giữa buổi chiều oi ả. Nhấc máy lên, màn hình hiện ra khuôn mặt hớn hở của anh Tùng – ông chủ chuỗi Pet Store nhỏ nhưng có tiếng ở khu mình. Vừa thấy tôi, anh đã bắn lia lịa: "Ê ông, tôi vừa xem cái video này hay vãi! Về cái vụ QR code truy xuất nguồn gốc thực phẩm với QR code cho dược phẩm ấy! Thấy hay quá, chắc tôi triển khai luôn cho mấy cái đồ ăn, thuốc men của đám pet nhà mình quá!"
Tôi nhíu mày. Cái "mặt hồ hởi" của anh Tùng thường đi kèm với những ý tưởng đột phá... hoặc đôi khi là những "cú lừa" bản thân. Dù sao thì, chủ đề này cũng đúng chuyên môn của tôi, nên tôi hắng giọng: "Khoan đã anh bạn! 'Inspired' thì tốt, nhưng trước khi 'implement' thì mình cần 'analyse' cái đã. Nghe thì hay đấy, nhưng rủi ro đâu? Chứ không lại 'tiền mất tật mang' cho mà xem!"
Cái duyên với "QR truy xuất nguồn gốc" và cảm hứng từ anh bạn chủ Pet Store
Thực ra, cái chuyện truy xuất nguồn gốc này không mới. Nhưng đúng là dạo gần đây, nhờ mấy cái vụ lùm xùm trên mạng xã hội về QR code an toàn thực phẩm bẩn, thuốc giả, người tiêu dùng ngày càng quan tâm hơn. Mà anh Tùng thì lại cực kỳ tâm huyết với đám "con sen" của mình – à nhầm, "boss" chứ! Anh luôn muốn mang lại những sản phẩm tốt nhất, an toàn nhất.
"Mấy vụ lùm xùm trên mạng... rồi anh Tùng nảy ra ý tưởng."
Nhớ hồi tháng trước, có vụ lùm xùm về một loại thức ăn hạt giả mạo, hay thuốc thú y không rõ nguồn gốc gây ra bệnh tật cho thú cưng, anh Tùng đã mất ăn mất ngủ mấy ngày. Anh bảo: "Giờ mua gì cũng sợ ông ạ. Mình kinh doanh mà không có tâm, không rõ ràng thì chẳng mấy mà mất khách." Chính từ những trăn trở đó, khi xem được video về công nghệ kiểm tra nguồn gốc sản phẩm bằng QR code, anh Tùng như "vớ được vàng." Anh hình dung ra cảnh khách hàng chỉ cần cầm điện thoại quét cái "tút" một cái, là ra đủ thứ thông tin từ nhà sản xuất, nguyên liệu, ngày sản xuất, hạn sử dụng, thậm chí cả giấy chứng nhận chất lượng nữa. Nghe thì "trong mơ" thật!
"Nghe thì hay đấy, nhưng rủi ro đâu?" - Đừng vội vàng nhé anh bạn!
Tôi gật gù: "Ý tưởng không tồi, anh ạ. Nhưng cái gì cũng có hai mặt của nó. Giờ mình thử lật ngược vấn đề xem, 'khía cạnh đen tối' của cái QR code này là gì nhé." Anh Tùng im lặng, vẻ mặt từ hớn hở chuyển sang hơi đăm chiêu.
Rủi ro số 1: Chi phí ban đầu và gánh nặng vận hành
"Đầu tiên là tiền đâu?" Tôi mở lời. "Anh nghĩ mà xem, để triển khai một hệ thống truy xuất nguồn gốc, anh cần gì? Phần mềm tạo mã, phần mềm quản lý dữ liệu, có thể là máy in mã vạch chuyên dụng. Rồi nhân sự để nhập liệu, dán tem, kiểm tra nữa. Mấy cái này ban đầu có vẻ nhỏ lẻ, nhưng cộng dồn lại thì không hề ít đâu nhé."
Tôi còn nhớ có lần tôi cũng hăm hở khởi nghiệp với một dự án startup về 'nông sản sạch có QR', lúc đó cứ nghĩ đơn giản là tải cái app miễn phí về rồi in ra dán là xong. Ai dè, đến khi cần tích hợp với hệ thống quản lý kho, quản lý đơn hàng, rồi cần dữ liệu liền mạch từ nông trại, nhà máy chế biến, thì cái app miễn phí chỉ là trò con nít! Lúc đó mới ngớ người ra, "À, hóa ra là cần cả một hệ thống ERP mini chứ không phải chơi đồ hàng!" Dự án của tôi sau đó cũng "chết yểu" vì thiếu vốn và không lường trước được độ phức tạp về công nghệ. Thôi, coi như là một "thất bại nhẹ" để đời, nhưng nó dạy cho tôi nhiều bài học xương máu.
Rủi ro số 2: Độ phức tạp của dữ liệu và hệ thống
"Đấy, như tôi vừa nói đấy, cái quan trọng không phải là cái mã QR, mà là dữ liệu nằm đằng sau nó." Tôi nhấn mạnh. "Anh có hình dung ra anh phải nhập bao nhiêu thông tin không? Tên sản phẩm, lô hàng, ngày sản xuất, hạn sử dụng, nơi sản xuất, thành phần, nguồn gốc nguyên liệu, thậm chí là cả kết quả kiểm nghiệm... Mà mỗi loại thức ăn, mỗi loại thuốc lại có một bộ thông tin riêng. Liệu anh có đủ nhân lực và thời gian để nhập liệu chính xác, liên tục không? Một cửa hàng nhỏ như của anh, số lượng mặt hàng cũng đâu ít."
"Chưa kể, cái hệ thống này có 'nói chuyện' được với hệ thống quản lý kho hiện tại của anh không? Hay lại mỗi cái một nơi, đến lúc cần truy xuất thì lại 'râu ông nọ cắm cằm bà kia'?"
Rủi ro số 3: Sự hợp tác từ "chuỗi cung ứng" và "người dùng cuối"
"À, cái này mới đau đầu này anh Tùng," tôi nói, "anh Tùng có đảm bảo các nhà cung cấp của anh - từ nhà máy sản xuất thức ăn đến công ty dược phẩm thú y - họ sẵn lòng cung cấp đầy đủ thông tin để anh đưa lên hệ thống không? Hay họ lại bảo 'thông tin nội bộ', 'bí mật kinh doanh'?"
"Mà cho dù họ cung cấp, thông tin đó có đáng tin cậy không? Rất nhiều nhà sản xuất nhỏ ở mình chưa có hệ thống quản lý chuẩn, dữ liệu đôi khi cũng chỉ là 'ghi tay' thôi. Anh mà đưa lên mà không kiểm chứng, lỡ có sai sót, thì người chịu trách nhiệm lại là anh, chứ không phải họ đâu."
"Rồi khách hàng của anh có chịu quét không? Hay họ chỉ quan tâm đến giá, đến mẫu mã, đến việc thú cưng nhà họ có chịu ăn không thôi? Không phải ai cũng đủ kiên nhẫn để lôi điện thoại ra quét từng gói hạt, từng vỉ thuốc đâu anh ạ. Có khi họ thấy cái mã QR lại nghĩ 'thêm rắc rối', 'làm màu' thì sao?"
Rủi ro số 4: Sai sót dữ liệu - "Một hạt sạn nhỏ, niềm tin cả tạ bay"
Đây là rủi ro lớn nhất theo tôi. "Anh Tùng hình dung nhé, anh bỏ công sức, tiền bạc ra làm cái hệ thống này, PR rầm rộ là 'minh bạch, rõ ràng'. Nhưng rồi một ngày đẹp trời, có khách hàng quét mã QR của một gói thức ăn, nhưng thông tin hiện ra lại là... gói thức ăn của một hãng khác, hoặc hạn sử dụng bị sai mất mấy tháng! Lúc đó thì sao?"
"Một lỗi nhỏ trong nhập liệu, một sự cố kỹ thuật, hay thậm chí là một nhà cung cấp cố tình cung cấp thông tin sai lệch, thì công sức xây dựng niềm tin của anh bấy lâu nay có thể tan thành mây khói. Khách hàng sẽ nghĩ: 'À, hóa ra cái QR này cũng chỉ là đồ giả tạo, lừa mình thôi.' Thậm chí họ còn 'bóc phốt' anh lên các hội nhóm yêu chó mèo thì toang!"
Rủi ro số 5: Bảo mật thông tin - Ai bảo dữ liệu không phải vàng?
"Dữ liệu bây giờ còn quý hơn vàng đấy anh ạ," tôi nói. "Khi anh đưa thông tin sản phẩm, thông tin nhà cung cấp lên hệ thống của mình, ai sẽ đảm bảo rằng những thông tin đó không bị rò rỉ, không bị hacker tấn công? Kể cả anh có dùng dịch vụ của bên thứ ba đi nữa, thì rủi ro vẫn tiềm ẩn. Chẳng may thông tin bị lộ, bị sửa đổi, thì không chỉ uy tín của anh bị ảnh hưởng, mà có khi còn dính dáng đến pháp lý nữa."
Rủi ro số 6: Vấn đề pháp lý và tiêu chuẩn
"Dù thực phẩm và dược phẩm thú cưng ở Việt Nam hiện chưa có những quy định pháp lý khắt khe và cụ thể về việc áp dụng QR code truy xuất nguồn gốc như đối với thực phẩm cho người, nhưng điều đó không có nghĩa là anh muốn làm gì thì làm." Tôi giải thích. "Nếu anh tự ý đưa ra các tiêu chuẩn, cam kết về truy xuất mà không có cơ sở pháp lý vững chắc, hoặc không tuân thủ các quy định hiện hành về an toàn thực phẩm, dược phẩm nói chung (dù là cho thú cưng), thì anh vẫn có thể gặp rắc rối. Quan trọng là anh phải hiểu rõ các quy định hiện hành và đảm bảo hệ thống của mình không vi phạm bất kỳ điều khoản nào."
Không phải tất cả là mây mù: Lợi ích tiềm năng (để cân bằng lại)
Anh Tùng nghe đến đây thì mặt đã dài ra một tấc. "Vậy là tôi bỏ qua luôn hả ông? Nghe nản quá!"
"À không không!" Tôi cười xòa. "Tôi nói rủi ro là để mình chuẩn bị trước, chứ không phải để mình bỏ cuộc. Nếu anh làm được, thì lợi ích nó mang lại cũng không hề nhỏ đâu."
- Nâng cao niềm tin khách hàng: Đây là điều anh hướng tới. Nếu làm tốt, khách hàng sẽ tin tưởng anh tuyệt đối, thấy anh minh bạch, có trách nhiệm.
- Quản lý kho, hạn sử dụng hiệu quả hơn: Thực ra hệ thống này cũng có thể giúp anh quản lý hàng tồn, hạn sử dụng chính xác hơn rất nhiều, giảm thiểu rủi ro hàng hết date.
- Thương hiệu khác biệt: Trong một thị trường cạnh tranh như Pet Store, việc có một hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng sẽ là điểm nhấn giúp anh vượt trội so với đối thủ.
Số liệu "nóng hổi" và minh chứng thực tế (Vì tôi không nói suông!)
"Mà này, không phải tôi nói suông đâu. Số liệu thực tế cho thấy người tiêu dùng bây giờ rất quan tâm đến nguồn gốc xuất xứ đấy anh Tùng."
"Theo một khảo sát của Nielsen Việt Nam năm 2018, có tới 80% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng trả thêm tiền cho các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và cam kết về an toàn." (Nguồn: Trích dẫn rộng rãi trên nhiều báo lớn như VietnamNet, Báo Lao Động từ các báo cáo thị trường của Nielsen).
"Dù số liệu này không trực tiếp về pet food, nhưng nó phản ánh xu hướng chung của người tiêu dùng Việt Nam về sự minh bạch và an toàn. Đặc biệt, với tốc độ tăng trưởng của thị trường thú cưng ở Việt Nam hiện nay – được dự báo có thể đạt 500 triệu USD vào năm 2027 (Nguồn: Research and Markets, Vietnam Pet Food Market Outlook 2022-2027), thì nhu cầu về sản phẩm chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng cho thú cưng chắc chắn sẽ ngày càng cao. Người chủ vật nuôi bây giờ sẵn sàng chi trả hơn cho sức khỏe của 'thành viên gia đình' mình."
"Thậm chí, nhiều chuỗi siêu thị lớn ở Việt Nam cũng đang rất tích cực triển khai QR code truy xuất nguồn gốc cho các mặt hàng nông sản, thực phẩm tươi sống, cho thấy đây là một xu hướng không thể đảo ngược và được người tiêu tiêu dùng đánh giá cao."
FAQ - Hỏi nhanh đáp gọn cho người mới bắt đầu
Q1: Nếu tôi muốn bắt đầu, tôi cần chuẩn bị gì đầu tiên?
A1: Đầu tiên, hãy ngồi lại nói chuyện với các nhà cung cấp chính của bạn. Hỏi xem họ có sẵn sàng cung cấp thông tin chi tiết về sản phẩm không, và nếu có thì dưới định dạng nào. Nếu họ không hợp tác, ý tưởng của bạn sẽ rất khó triển khai một cách toàn diện. Thứ hai, hãy khảo sát một vài nền tảng (platform) tạo và quản lý QR code truy xuất nguồn gốc đang có trên thị trường (ví dụ như iCheck, True Origin, hoặc các giải pháp mã nguồn mở nếu bạn có đội ngũ kỹ thuật riêng), tìm hiểu chi phí và tính năng. Đừng vội vàng đăng ký gói lớn mà hãy bắt đầu với gói thử nghiệm nhỏ nhất.
Q2: Nền tảng nào tốt cho cửa hàng nhỏ như Pet Store của tôi?
A2: Đối với cửa hàng nhỏ, bạn nên tìm những nền tảng đơn giản, dễ sử dụng, có chi phí ban đầu thấp hoặc cho phép dùng thử miễn phí. Ưu tiên các nền tảng có khả năng tùy biến thông tin hiển thị và có giao diện thân thiện với cả bạn và khách hàng. Tránh những hệ thống quá phức tạp, yêu cầu tích hợp sâu rộng nếu bạn chưa có đội ngũ IT riêng. Quan trọng nhất là nền tảng đó phải đảm bảo được tính chính xác và bảo mật của dữ liệu.
Tạm kết
Anh Tùng gãi đầu, vẻ mặt vừa suy tư vừa có chút hào hứng trở lại. "Nghe ông phân tích xong thấy cũng hơi run, nhưng mà đúng là phải nghĩ kỹ thật. Chứ không lại ôm một đống việc vào thân mà không đâu vào đâu."
"Đúng vậy đó anh bạn," tôi nói. "Cái gì cũng có cái giá của nó. Quan trọng là mình có sẵn lòng trả cái giá đó, và có tính toán được mình sẽ nhận lại được gì không. QR code truy xuất nguồn gốc là một công cụ mạnh, nhưng nó chỉ là công cụ thôi. 'Người cầm công cụ' và 'dữ liệu đằng sau công cụ' mới là yếu tố quyết định. Anh cứ từ từ tìm hiểu, và nếu cần, mình lại ngồi lại nói chuyện thêm. Biết đâu, sau này chuỗi Pet Store của anh Tùng lại dẫn đầu về độ minh bạch và chất lượng nhờ cái mã QR này thì sao?"
Tôi nháy mắt. Anh Tùng cười gượng, rồi lại bắt đầu lẩm bẩm tính toán gì đó. Còn tôi, tôi lại thấy một buổi chiều thứ Bảy... không đến nỗi vô nghĩa lắm.
CREATE QR CODE NOW!